O’zbekiston, Markaziy Osiyoda joylashgan davlat, tabiiy boyliklari bilan boy bo’lib, bu boyliklar iqtisodiyotning muhim segmentlarini tashkil etadi. O’zbekiston tabiiy resurslari mineral, energetik, qishloq xo’jaligi va boshqa ko’plab sohalarda boyliklarga ega. Ushbu maqolada O’zbekistonning tabiiy boyliklari, ularning iqtisodiy ahamiyati va muhim sohalariga to’xtalib o’tamiz.
Mineral Boyliklar
O’zbekiston yer osti boyliklari jihatidan juda boy mamlakatdir. Bunda mis, oltin, uran, ko’mir, gaz, neft va boshqa qimmatbaho mineral resurslar mavjud.
Oltin: O’zbekiston oltin ishlab chiqarishda dunyoda yetakchi o’rinlardan birini egallaydi. Oltin qazib olishning asosiy manbai bu Qoraqolpog’iston Respublikasidagi Muruntov konidir. 2019-yilda O’zbekistonda 100 tonnadan ortiq oltin qazib olindi.
Uran: O’zbekiston uran ishlab chiqarishda ham muhim rol o’ynaydi. Mamlakat uran rezervlari jihatidan jahon bo’yicha yetakchilardan biri hisoblanadi. O’zbekistonda uran qazib olishning asosiy manbai — «Navoi» koni bo’lib, u atom energetikasi uchun juda zarur resursdir.
Mis va boshqa metall: O’zbekistonda mis qazib olish ham rivojlangan. Dastlabki mis konlari Farg’ona vodiysida joylashgan, shuningdek, boshqa metall konlari ham mavjud. Misning yuqori sifatli navlari ishlab chiqariladi, bu esa sanoatda keng qo’llaniladi.
Energiya Resurslari
O’zbekiston energiya resurslari bilan ham boy. Gaz va neft bu sohada asosiy resurslar hisoblanadi.
Gaz: O’zbekiston tabiiy gaz ishlab chiqarishda Markaziy Osiyoda yetakchi hisoblanadi. Mamlakatda gaz konlari asosan Qashqadaryo va Buxoro viloyatlarida joylashgan. O’zbekiston yillik gaz ishlab chiqarish hajmi 50 milliard kub metrga yaqin. Mamlakat gazni ichki bozor uchun iste’mol qilishdan tashqari, eksport qilishi ham iqtisodiyotni rivojlantirishga yordam beradi.
Neft: O’zbekistonda neft konlari ko’plab mavjud bo’lib, ular asosan Buxoro va Qashqadaryo viloyatlarida joylashgan. Neft ishlab chiqarish ham mamlakat iqtisodiyotida muhim o’rin tutadi. O’zbekistonning neft zahiralari uning energetik mustaqilligi uchun zarurdir.
Qishloq Xo’jaligi
O’zbekiston qishloq xo’jaligida ham tabiiy resurslardan keng foydalanadi. Mamlakat dehqonchilikka ixtisoslashgan bo’lib, paxta, meva-sabzavot va boshqa qishloq xo’jaligi mahsulotlarini yetishtirishda katta salohiyatga ega.
Paxta: O’zbekiston paxta ishlab chiqarishda dunyoda yetakchi mamlakatlardan biridir. Paxta uchun mo’ljallangan maydonlar asosan Samarqand, Buxoro, Farg’ona, Qashqadaryo va Xorazm viloyatlarida joylashgan. Paxtadan tayyorlangan mahsulotlar, jumladan, ip-kalava, to’qimachilik sanoatida ishlatiladi.
Meva-sabzavot: O’zbekiston meva va sabzavotlar ishlab chiqarishda ham muhim o’rin tutadi. Mamlakatda o’stiriladigan mevalar, masalan, uzum, anor, tarvuz va boshqa turdagi mahsulotlar ichki va tashqi bozorga eksport qilinadi.
Suv Resurslari
O’zbekiston suv resurslari jihatidan ham ahamiyatlidir. Mamlakatda asosiy suv manbalari bo’lib, Amudaryo va Sirdaryo daryolari hisoblanadi. Suv resurslari qishloq xo’jaligida sug’orish uchun, shuningdek, energetika sohasida gidroelektr stansiyalarida ishlatiladi. Suv resurslarini samarali boshqarish O’zbekiston iqtisodiyoti uchun muhim ahamiyatga ega.
Ekologik Masalalar
O’zbekiston tabiiy boyliklaridan foydalanish bilan birga ekologik muammolar ham paydo bo’lishi mumkin. Yer osti boyliklarining qazib olinishi, suv resurslarining kamayishi va qishloq xo’jaligida kimyoviy o’g’itlardan noto’g’ri foydalanish kabi muammolarni hal qilish zarur. Ekologik barqarorlikni ta’minlash va tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish mamlakat uchun muhim vazifalardan biridir.
Xulosa
O’zbekiston tabiiy boyliklari iqtisodiyotning muhim jihatini tashkil etadi. Mineral, energetik va qishloq xo’jaligi resurslari mamlakat rivojlanishida muhim rol o’ynaydi. Shu bilan birga, tabiiy boyliklardan foydalanishda ekologik muammolarni ham inobatga olish zarur. O’zbekistonning tabiiy boyliklarini oqilona boshqarish va ulardan samarali foydalanish mamlakat iqtisodiy rivojlanishi va barqarorligini ta’minlash uchun muhim ahamiyatga ega.