Beshik to‘yi — O‘zbek xalqining eng qadimiy va hurmatli an’analaridan biri bo‘lib, yangi tug‘ilgan go‘dakni beshikka solish marosimini o‘z ichiga oladi. Beshik to‘yi nafaqat yangi hayotning boshlanishi, balki oilaning quvonchi, qaynona va kuyov tomonlarining yaqinlashuvi, qarindosh-urug‘lar va qo‘shnilar o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlashning o‘ziga xos bayramidir. Bu marosimni o‘tkazish orqali ota-onalar farzandlariga tinchlik, sog‘lom hayot va uzoq umr tilaydilar.

Beshik to‘yning tarixi va ma’nosi

Beshik to‘yi ming yillar davomida o‘zbek xalqining ma’naviy qadriyatlari va urf-odatlarining ajralmas qismi bo‘lib kelgan. Beshik to‘yi qadim zamonlarda ota-onalar tomonidan bolani hayotning yangi bosqichiga kirishiga bir eshik sifatida qaralgan. Beshik xalq orasida poklik, osoyishtalik va ma’naviy tayanch ramzi hisoblanadi. Marosim vaqtida bajariladigan turli xil amallar bolaning baxti, sog‘lom voyaga yetishi va kelajakda jamiyatning baxtiyor a’zosi bo‘lib shakllanishi uchun mo‘ljallangan.

Beshikni yig‘ib, bolani beshikka solishdan oldin oila katta-kichiklarni, qarindoshlarni, mahalla ahli va yaqinlarini marosimga taklif qiladi. Bunda asosan bolaning buvisi yoki yaqin qondosh ayollar marosimni o‘tkazishda muhim rol o‘ynaydi.

Beshik to‘yining o‘tishi

Beshik to‘yi odatda bir necha qismdan iborat bo‘lib, har biri alohida ma’no va mazmunga ega. Marosim quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:

Chaqaloqni yuvintirish — Marosim boshlanishida bolani yuvintirish, ya’ni chaqaloqni pokiza qilish odati mavjud. Bu bolaning hayot yo‘lini toza, beg‘ubor boshlashini ramziy ma’noda ifodalaydi.

Beshik bezatish — Beshikning o‘zi alohida e’tiborga loyiq. Odatda, bolaga maxsus bezatilgan, yangi va sof beshik tayyorlanadi. Beshik ustiga kashtali matolar, xalq naqshlari bilan bezatilgan choyshablar yotqiziladi. Beshikka qadimgi xalq an’analariga ko‘ra, himoya buyumlari, masalan, ko‘zmunchoq yoki duo o‘qilgan chaqaloqqa oid aksessuarlar qo‘yilishi mumkin.

Beshikka solish marosimi — Beshikka solish marosimini odatda bolaning buvisi yoki boshqa hurmatli bir ayol bajaradi. Bu kishi bolaning yuziga yaxshi duolar o‘qib, unga baxt va sog‘lik tilab, chaqaloqni beshikka soladi. Beshikning usti yopilib, chaqaloq muhofaza qilinadi, bu esa uni yomon ko‘zlardan saqlaydi deb ishoniladi.

Beshik yasatish va bolani bog‘lash — Chaqaloqni beshikka mustahkam bog‘lab qo‘yish marosimi ham bor. Bu orqali bolaning xavfsizligi ta’minlanadi va u osoyishta uxlashi uchun sharoit yaratiladi. O‘zbeklarda beshikka bog‘lash kelajakda bolaning hayotida mustahkam, bardoshli bo‘lishiga ishora sifatida qabul qilinadi.

Mehmonlarga dasturxon yozish — Beshik to‘yi davomida barcha mehmonlar uchun dasturxon yoziladi. Odatda, dasturxon ustiga milliy taomlar: palov, somsa, non, qand-qurslar qo‘yiladi. Mehmonlar o‘z navbatida, chaqaloqqa atab turli xil sovg‘alar keltiradi.

Beshik to‘yidagi sovg‘alar va ramziy buyumlar

Beshik to‘yida kelin tomon tomonidan olib kelinadigan sovg‘alar va buyumlar alohida ahamiyat kasb etadi. Ko‘pincha, kelin tomondan bolaning ilk liboslari, o‘yinchoqlar, zarhal matolar, mevalar, shirinliklar, yangi beshik yoki beshik uchun bezaklar keltiriladi. Bu sovg‘alar bola uchun yaxshi niyatlar, unumli va baxtli hayot tilash ma’nosini anglatadi. Shuningdek, ba’zi oilalarda kelin tomon beshikni o‘z qo‘llari bilan bezatishi ham odatiy holdir.

Beshik to‘yning zamonaviy talqini

Bugungi kunda beshik to‘yi o‘zbek oilalarida milliy an’analarga asoslangan holda, lekin biroz zamonaviylashgan uslubda o‘tkaziladi. Hozirda ba’zi oilalar beshik to‘yini hashamatli restoran va mehmonxonalarda o‘tkazishga moyil bo‘lib, marosimga yangicha zamonaviy usullarni kiritmoqda. Ammo shunga qaramay, beshik to‘yi o‘zining asosiy qadriyatlarini saqlab qolmoqda va bolani jamiyatning muhim qismi sifatida qarshi olish marosimi sifatida o‘tkazilmoqda.

Xulosa

Beshik to‘yi o‘zbek xalqining boy urf-odatlari va qadriyatlarini o‘zida aks ettirgan, bola hayotining ilk qadamlari va oilaning quvonchini ifoda etuvchi eng qadimiy marosimlardan biridir. Bu marosim orqali ota-onalar, yaqinlar va mahalla ahli yangi tug‘ilgan chaqaloqqa ezgu tilaklar bildiradi va uning sog‘lom, baxtiyor hayot kechirishini niyat qilishadi. Shu boisdan, beshik to‘yi o‘zbek madaniyatining ajralmas qismi bo‘lib, hozirgi va kelajak avlod uchun qadrlanadigan an’analardan biri bo‘lib qolaveradi.