Hozirgi kunda virtual o‘yinlar turli yoshdagi odamlar orasida keng tarqalgan. Yoshlardan tortib, kattalargacha kompyuter va mobil qurilmalarda turli o‘yinlarga sho‘ng‘ishmoqda. Virtual o‘yinlarning rivojlanishi, texnologiyaning o‘sishi bilan inson hayotida chuqur iz qoldiradigan darajaga yetdi. Lekin bu o‘yinlar faqat ko‘ngilochar vosita bo‘libgina qolmay, sog‘liq uchun jiddiy xavf tug‘dirishi mumkin. Quyida virtual o‘yinlarning organizmga qanday zarar keltirishini batafsil ko‘rib chiqamiz.
Fiziologik ta’sirlar
Ko‘z sog‘lig‘iga zarari
Ko‘zlar ekranga uzoq vaqt qarash natijasida charchaydi va kuchlanadi. Bu hodisa «kompyuter ko‘zlari sindromi» deb ataladi. Belgilari ko‘rishning xiralashishi, ko‘zda quruqlik, bosh og‘rig‘i va ko‘z atrofi mushaklarining taranglashishidan iborat. Shuningdek, uzoq vaqt davomida ko‘zning ekranga qarab ishlashi ko‘zning kuchli yorug‘likka bo‘lgan chidamliligini pasaytiradi va keyinchalik ko‘rish qobiliyatining yomonlashishiga olib kelishi mumkin.
Mushak-skelet tizimiga ta’siri
Ko‘p vaqt davomida bir joyda o‘tirish yoki noto‘g‘ri holatda o‘ynash organizmning mushak-skelet tizimiga zarar yetkazishi mumkin. O‘yin paytida odam ko‘pincha bir xil pozitsiyada uzoq vaqt qoladi, bu esa umurtqa pog‘onasi, bo‘yinning qattiqlashuvi va bel og‘rig‘i kabi muammolarni keltirib chiqaradi. Agar bu muntazam takrorlanib tursa, keyinchalik jiddiy asoratlarga olib kelishi, masalan, disk churralari yoki surunkali og‘riqlar paydo bo‘lishi mumkin.
Uyqu rejimiga salbiy ta’sir
Ko‘plab tadqiqotlar ko‘rsatdiki, virtual o‘yinlarga haddan tashqari berilib ketish uyqu sikliga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘p vaqt davomida ekran qarshisida qolish melatonin gormoni ishlab chiqarilishiga xalaqit beradi. Bu gormon uyquni boshqarishda asosiy rol o‘ynaydi. Shuningdek, kechasi o‘yin o‘ynash insonning tabiiy uyqu ritmini buzadi, bu esa uyqusizlik, uyqu sifati pasayishi va diqqatni jamlashda muammolar keltirib chiqaradi.
Psixologik va hissiy salbiy oqibatlar
Addiktsiya
Virtual o‘yinlar o‘yinchilarda psixologik qaramlikka olib kelishi mumkin. O‘yinlar ko‘pincha odamni o‘ziga tortuvchi elementlar bilan yaratilgan bo‘lib, o‘yinchilarni ko‘proq vaqt sarflashga undaydi. Addiktsiya natijasida o‘yinchi real hayotdan uzoqlashib, ijtimoiy faoliyatdan chetlanadi, bu esa munosabatlarning yomonlashishiga va stress darajasining oshishiga olib keladi.
Hissiy barqarorlikka ta’siri
Virtual o‘yinlarning ko‘plab turlari shiddatli va agressiv harakatlarni talab qiladi, bu o‘yinchilarni asabiylashtirishi va tajovuzkorlik darajasini oshirishi mumkin. Ayniqsa, zo‘ravonlik va jangovar o‘yinlar yoshlar orasida o‘yin paytidagi hissiy holatga ta’sir qilishi mumkin. Bu vaqt o‘tishi bilan real hayotdagi tajovuzkorlikning oshishiga sabab bo‘ladi.
Shuningdek, o‘yinlardagi muvaffaqiyatsizliklar o‘yinchilarda tushkunlik va o‘ziga bo‘lgan ishonchsizlikni kuchaytirishi mumkin. Yoshlar bunday vaziyatlarni real hayotga taqqoslashadi va o‘zlarini muvaffaqiyatsiz his qilishlari mumkin.
Depressiya va bezovtalik
Virtual o‘yinlar bilan haddan tashqari ko‘p shug‘ullanish depressiya va bezovtalik sindromlariga olib kelishi mumkin. O‘yinlarda yutqazish yoki doimiy g‘alaba izlash hissi o‘yinchilarda ruhiy tushkunlikni kuchaytiradi. Bu, ayniqsa, yosh bolalar va o‘smirlar uchun xavfli, chunki ular hali ham psixologik barqarorlikni saqlashda qiynalishlari mumkin.
Ijtimoiy muammolar
Ijtimoiy ajralish
Virtual o‘yinlarga qaram bo‘lgan odamlar ijtimoiy hayotdan chekinishi mumkin. O‘yinlarga haddan tashqari sho‘ng‘igan odamlar oilaviy va do‘stlar bilan munosabatlar o‘rniga o‘yinlar bilan vaqt o‘tkazishadi. Bu esa ijtimoiy izolyatsiyaga, yolg‘izlik va tushkunlikka olib kelishi mumkin.
Talim va ish faoliyatining pasayishi
Ko‘p vaqt o‘yinlarga sarflash maktabda yoki ishda muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan vaqt va energiyani cheklaydi. O‘yinlarga haddan tashqari qiziqish o‘quv jarayoniga e’tiborning susayishiga, vaqtni noto‘g‘ri boshqarishga va akademik yutuqlarni pasayishiga olib kelishi mumkin. O‘yinlarning ta’siri sababli o‘quvchilarning baholari yomonlashishi va o‘qishga bo‘lgan qiziqish pasayishi mumkin.
Sog‘lom hayot tarziga bo‘lgan ta’sir
Jismoniy faoliyatning kamayishi
Virtual o‘yinlar o‘ynashga ko‘p vaqt ajratish jismoniy faoliyatni cheklaydi. Bu esa ortiqcha vazn yig‘ishga, mushaklarning zaiflashishiga va umumiy sog‘liq holatining yomonlashishiga olib keladi. Ayniqsa, uzoq vaqt davomida harakatsiz qolish qondagi glyukoza va yog‘ miqdorining oshishiga sabab bo‘ladi, bu esa kelajakda yurak-qon tomir kasalliklari va diabet kabi jiddiy muammolarga olib kelishi mumkin.
Xulosa
Virtual o‘yinlarning organizmga ko‘rsatadigan zararlari jiddiy va keng ko‘lamli bo‘lib, ko‘rish qobiliyatidan tortib, psixologik holatga qadar ko‘plab sohalarda salbiy ta’sir ko‘rsatadi. O‘yinlarga bo‘lgan qiziqishni me’yorida ushlab turish va o‘yin vaqti bilan cheklovlar kiritish o‘ta muhimdir. Shuningdek, sog‘lom hayot tarzini saqlash, jismoniy mashqlar qilish va ijtimoiy munosabatlarni rivojlantirish orqali ushbu zararli oqibatlarning oldini olish mumkin. Virtual o‘yinlar ko‘ngilochar vosita sifatida foydali bo‘lsa ham, ularni ortiqcha o‘ynash sog‘liq va hayot sifatiga jiddiy zarar yetkazishi mumkin.
