Nisholda – o‘zbek xalqining qadimiy shirinliklaridan biri bo‘lib, asosan Navro‘z bayramida tayyorlanadi. Bu o‘ziga xos shirinlik faqatgina ma’lum vaqtlarda, ya’ni bahor kirib kelgan davrda, an’anaviy ravishda faqat ayollar tomonidan tayyorlanadi va u sharqona qandolat san’atining noyob namunasi hisoblanadi.

Nisholdaning Tarixi va Ramziy Ma’nosi

Nisholdaning kelib chiqishi va tarixi ming yillar avvalga borib taqaladi. Tarixchilar va etnograflar fikricha, nisholda qadimda o‘tkazilgan diniy va madaniy marosimlarning bir qismi bo‘lgan. Nisholda bilan bog‘liq bayramlar asosan bahoriy uyg‘onish, yangilanish va hosil mavsumining boshlanishi bilan bog‘liq bo‘lib, uni iste’mol qilish insonlarning tabiat bilan uyg‘unlikda yashashiga ishora qiladi.

Nisholda tayyorlash jarayoni ayollarni bir joyga yig‘adi va bu bayramona shirinlikni tayyorlash jarayoni insonlarni birlashtirish, o‘zaro muloqot qilish va mehr-muhabbatni oshirishga xizmat qiladi. Odatda, nisholda “yangilanish” va “baxt” ramzi sifatida qabul qilinadi, va bu uni Navro‘z bayramida tayyorlanadigan asosiy shirinliklardan biriga aylantiradi.

Tayyorlanishi

Nisholda tayyorlash jarayoni ancha murakkab bo‘lib, ko‘p vaqt va maxsus mahorat talab qiladi. Ushbu shirinlik asosan tuxum oqi, shakar, ildizli o‘simliklar (ayniqsa, shirin g‘o‘za ildizi yoki zig‘ir ildizi) va ba’zida limon yoki o‘simlik moyi bilan tayyorlanadi. Tayyorlanish bosqichlari juda nozik jarayonlar majmuasi bo‘lib, tarkibiy qismlar bir-biriga yaxshilab aralashtiriladi va uzoq vaqt davomida, sabr-toqat bilan qo‘l bilan urib aralashtiriladi.

Nisholda tayyorlashda asosiysi – oqish-kumush rangga ega bo‘lgan, yengil, ko‘pikday tuzilmani hosil qilishdir. Shu bois, tayyorlash jarayonida tarkibning bir xil tekstura va nafis ko‘rinishga kelishi uchun ayollar soatlar davomida aralashtirib, mehnat qilishadi. Bu uzoq jarayon va davomiy harakat talab qilishi sababli, odatda nisholda tayyorlash jarayoniga bir necha ayollar birgalikda kirishadi, bu esa xalqning an’analarini saqlash va mustahkamlashda muhim rol o‘ynaydi.

Ta’mi va Xususiyatlari

Nisholda o‘zining shirin, yengil va mazali ta’mi bilan ajralib turadi. Odatda u ko‘p shakar bilan tayyorlanadi, shuning uchun juda shirin bo‘ladi, lekin boshqa tarkibiy qismlar va qalin konsistensiya bu shirinlikni juda o‘ziga xos qiladi. Odatda, nisholda o‘ziga xos ta’m va tuzilishga ega bo‘lib, ko‘pikday yengil, havo bilan to‘yingan, lekin bir vaqtning o‘zida mustahkam va o‘zini saqlay oladigan tuzilishi bilan boshqa shirinliklardan ajralib turadi.

Nisholdaning Bugungi Kunda Tayyorlanishi va Foydalanilishi

Bugungi kunda ham nisholda tayyorlash an’anasi saqlanib qolgan. Ba’zi oilalarda bu shirinlik hali ham Navro‘z arafasida an’anaviy usulda tayyorlanadi va bayram dasturxonining bezagiga aylanadi. Shuningdek, nisholda ko‘pincha qo‘shnilar va qarindoshlar orasida sovg‘a qilinadi, bu esa hamjihatlik va mehr-oqibatni mustahkamlashga xizmat qiladi. Ba’zi joylarda nisholda tayyorlashdagi an’anaviy qoidalarga amal qilinishi esa uning qadimiyligini saqlab qolishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Xulosa

Nisholda nafaqat o‘zbek milliy shirinligi, balki xalqning madaniyati, an’analari va qadriyatlarini o‘zida mujassam etgan bebaho merosdir. U ayollarni birlashtiradigan, hamjihatlik va o‘zaro yordam kabi qadriyatlarni tarannum etadigan bayramona shirinlik sifatida xalqning madaniyatida o‘z o‘rniga ega. Nisholda qadriyatlarni ulug‘laydi va Navro‘z bayrami davomida yangilanish, yaxshilik va baraka tilagan holda dasturxonga qo‘yiladi. Shu sababli, bu shirinlik xalqning madaniy va ma’naviy boyliklari bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, bahor faslining ajralmas bir qismi sifatida qabul qilinadi.